Na czym polega przeszczep mikrobioty jelitowej?
Przeszczep mikrobioty (mikroflory) jelitowej (fecal microbiota transplantation -FMT) jest to metoda terapeutyczna dysbiozy polegającą na odtworzeniu różnorodności mikrobiomu jelitowego bakterii jelitowych poprzez wprowadzeniu bakterii jelitowych od dawcy zdrowego do przewodu pokarmowego biorcy. Procedura ta jest obecnie wskazana w leczeniu pacjentów z nawracającymi zakażeniami Clostridioides difficile (stara nazwa Clostridium dificile) (10, 11).
Rola mikrobioty jelitowej
Rola mikrobioty jelitowej jest istotna, nie tylko w procesach metabolicznych tj. trawieniu, wchłanianiu pokarmu, lecz również w kształtowaniu odporności. Mikroflora jelit wpływa na czynność wydzielniczą układu odpornościowego (12). W jelicie człowieka bytuje około 500-1500 gatunków tworzących jelitową mikroflorę bakteryjną (7), która korzystnie wpływa na nasz organizm. Bakterie jelitowe pozytywnie pobudzają motorykę przewodu pokarmowego, ograniczają wchłanianie cholesterolu, jak też biorą udział w procesach trawiennych oraz produkcji witamin z grupy B: B12 (kobalamina); cyjanokobolamina), B2 (ryboflawiny), B7 (biotyny), B3 (kwasu nikotynowego; niacyny), B1 (tiaminy), B6 (pirydoksyny). Niezwykle istotna jest ich rola ochronna przed inwazją patogenów oraz funkcja immunostymulacyjna (12, 16).
Najliczniejszymi bakteriami w jelicie grubym człowieka są bakterie pełniące funkcję ochronną tj. Bifidobacterium ssp., Bacterioides ssp. i Lactobacillus spp. Na drodze fermentacji bakterie ochronne syntetyzują m.in. kwas mlekowy, który zakwasza środowisko jelitowe. Dzięki temu utrzymywane jest lekko kwaśne pH. Taki odczyn środowiska jest optymalny dla rozwoju dobroczynnej mikrobioty jelitowej. Kwas mlekowy ponadto zwalcza bakterie chorobotwórcze (2). U zdrowego, dorosłego człowieka skład mikroflory jelitowej jest względnie stabilny. Dopiero w starszym wieku układ ten staje się mniej stabilny. Jednocześnie jest on niepowtarzalny dla każdego człowieka (16).
Czynniki wpływające na stan mikrobioty jelitowej
Zaburzenia mikrobioty jelitowej, czyli dysbioza jelitowa mają poważne konsekwencje w funkcjonowaniu układu pokarmowego, bariery jelitowej oraz mogą zakłócać przemiany metaboliczne (3). Najbardziej negatywny wpływ na stan mikroflory jelitowej mają:
antybiotyki,
niewłaściwa dieta,
choroby przewodu pokarmowego,
chemioterapia,
inhibitory pompy protonowej,
niesteroidowe leki przeciwzapalne,
stres,
otyłość trzewna,
alkohol,
procesy starzenia,
palenie tytoniu,
zaburzenia snu,
zanieczyszczenie środowiska,
zanieczyszczenia żywności (7, 12, 13, 14).
Wskazania do transpalntacji mikrobioty w chorobach metabolicznych
W badaniach doświadczalnych zaobserwowano zmiany mikrobioty jelitowej osobników z cukrzycą oraz z otyłością U pacjentów z chorobami wątroby (niealkoholowym stłuszczeniem wątroby NAFLD oraz niealkoholowym zapaleniem wątroby NASH) często stwierdza się insulinooporność bądź nadwagę lub otyłość. W grupie pacjentów z NAFLD znacznie częściej w porównaniu ze zdrowymi osobnikami obserwuje się zwiększoną przepuszczalność jelit oraz zmniejszony stosunek Bacterioidetes/Gammprotebacteria. Wyniki doświadczeń skłaniają medyków do zastosowania transplantacji mikroflory jelitowej (TMJ) w leczeniu zaburzeń metabolicznych i otyłości. W przeprowadzonym pilotażowym badaniu oceniającym wpływ FMT na insulinowrażliwość i zespół metaboliczny od szczupłych dawców (1, 5) wykazano, że ta metoda poprawia wrażliwość na insulinę już po 6 tygodniach od wykonania zabiegu. Ponadto obserwowana jest poprawa insulinowrażliwości pacjenta, co przypisuje się wytwarzanemu przez bakterie kwasu masłowego i jego soli. Procedura TMJ na podstawie obecnie dostępnych badań wydaje się być dobrze tolerowana przez pacjentów i bezpieczna. Jest ona w minimalnym stopniu obciążona ryzykiem wczesnych powikłań (10,14).
Transplantacji mikroflory jelitowej (TMJ) zwiększa różnorodność mikrobioty jelitowej, co jest niezwykle korzystne. W badaniu przeprowadzonym u par otyłych oraz szczupłych bliźniąt (4) wykazano, że otyłość wiąże się ze zmniejszoną różnorodnością bakterii jelitowych. Choć mamy nadal mało badań na temat tej metody diagnostycznej TMJ cieszy się dużym zainteresowaniem środowiska medycznego (1, 5).
Przeszczep mikrobioty jelitowej u pacjentów z nawracającym zakażeniem Clostridioides dificile
Przeszczepienie mikrobioty jelitowej jest jedną ze stosunkowo nowych metod wykorzystywaną w leczeniu nawracających zakażeń o etiologii Clostridioides difficile infection (CDI). Terapia polega na wprowadzeniu zawiesiny kału pochodzącej od zdrowego dawcy do przewodu pokarmowego biorcy w celu przywrócenia naturalnej mikroflory jelitowej chorej osoby. TMJ jest uważana za metodę bezpieczną oraz skuteczną w leczeniu nawracających CDI (6). Dotychczas przeprowadzono tylko dwa randomizowane badania, potwierdzające skuteczność TMJ.
Przeszczep mikrobioty jelitowej w innych schorzeniach
Opisywana metoda terapeutyczna tj. przeszczep mikrobioty ma również zastosowanie w leczeniu takich chorób jak:
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
- rzekomobłoniaste zapalenie jelit,
- choroba Leśniowskiego-Crohna,
- zespół jelita drażliwego.
Metody wykonania transplantacji mikrobioty jelitowej
Wyróżniamy trzy formy podania zawiesiny, która jest dozowana:
- poprzez zawiesinę doustnie w formie kapsułki, z użyciem sondy
nosowo-dwunastniczo/żołądkowej, - przez gastroskop,
- podczas kolonoskopii (z badań wynika, że ta metoda aplikacji jest najczęściej stosowana i najskuteczniejsza).
Dobór dawcy
Przygotowanie dawcy i biorcy do przeszczepu mikrobioty jelitowej (TMJ) wymaga kilkuetapowej procedury. Nim zostanie pobrana próbka potencjalny dawca musi przejść szereg badań kontrolnych próbki stolca, gdzie są oznaczane m.in. przeciwciała wobec najczęściej występujących chorób wirusowych i pasożytniczych. Sprawdza się również ryzyko zakażenia wybranymi bakteriami chorobotwórczymi (7, 8, 9).
Mając na uwadze wpływ mikrobioty na homeostazę naszego organizmu warto kontrolować regularnie stan jelit. Na podstawie badania mikrobioty (GutFlora+ lub GutFlora Complex link https://cambridge-diagnostics.pl/produkt/gutflora-complex/ ) można zastosować celowaną probiotykoterapię tj. dobrać indywidualnie leczenie dysbiozy konkretnego pacjenta. Narzędzie to wspomaga lekarza i dietetyków w holistycznym podejściu do pacjenta (2).
autor: mgr Aneta Durka
Bibliografia:
- Ostrowska L. i wsp. „Transplantacja mikroflory jelitowej w leczeniu otyłości i zaburzeń metabolicznych — metoda nadal ryzykowna i niepotwierdzona wynikami badań klinicznych” [w:] Forum Zaburzeń Metabolicznych 2013, tom 4, nr 4, 161–169
- Gałecka i wsp. „Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka — implikacje w praktyce lekarza rodzinnego” [w:] Wybrane problemy kliniczne Tom 12, Nr 2 (2018)
- Cichy W. „Rola mikrobioty jelitowej w kształtowaniu odporności” https://opieka-farmaceutyczna.eu/artykul/rola-mikrobioty-jelitowej-w-ksztaltowaniu-odpornosci
- Turnbaugh, P.J., Hamady, M., Yatsunenko, T. i wsp. 2009. A core gut microbiome in obese and lean twins. Nature; 457: 480–484.
- Vrieze A., Van Nood E., Holleman F. i wsp. Transfer of intestinal micro-biota from lean donors increases insulin sensitivity in individuals with metabolic syndrome. Gastroenterology 2012; 143: 913–916. e 7.
- Juszczuk i wsp. „Przeszczepienie mikrobioty jelitowej – metoda leczenia nawracających zakażeń o etiologii Clostridium difficile i innych chorób” Postepy Hig Med Dosw (online), 2017; 71: 220-226
- Borody T.J, i wsp. „Fecal microbiota transplantation in ulcerative colitis: review of 24 years experience” [w:] Am. J. Gastroenterol., 2012; 107(S1): S665, Abstract 1644
- Walia R. i wsp. „Fecal microbiota transplantation in the treatment of refractory Clostridium difficile infection in children: an update.” [w:] Current Opinion in Pediatrics., 2014; 26: 573-578
- McCune V.L. i wsp. „Faecal transplantation for the treatment of Clostridium difficile infection: a review” [w:] Int. J. Antimicrob. Agents, 2014; 43: s. 201-206
- Strona Centrum Medycyny Zapobiegawczej i Rehabilitacji http://clostridium.edu.pl/dzialanie/
- https://human-biome.com/technologia/transplantacja-mikrobioty/
- Górska S. i wsp. „Bakterie probiotyczne w przewodzie pokarmowym człowieka jako czynnik stymulujący układ odpornościowy” [w:] Postepy Hig Med Dosw. (online), 2009; 63: 653-667
- Ostrowska L. „Wpływ mikrobioty jelitowej na zaburzenia metaboliczne i otyłość — punkt widzenia internisty i dietetyka” [w:] Gastroenterologia Kliniczna 2016, tom 8, nr 2, 62–73
- Nurek i Gibas-Dorna „Mikrobiota jelitowa a przeszczep kału” [w:] Hygiena Public Health, 2019, 54 (1), 11-14