Sportowcy a nietolerancja pokarmowa

Osiągnięcie pożądanych wyników sportowych wymaga wyjątkowego wysiłku, a w związku z tym wspierania organizmu na wielu poziomach. Sportowcy i osoby uprawiające sporty rekreacyjnie są grupą szczególnie narażoną na wystąpienie zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego jak nietolerancje pokarmowe, które mogą objawiać się biegunkami, zaparciami, nudności lub zespołem złego wchłaniania. Z uwagi na to potrzebują oni celnych i indywidualnie dostosowanych zaleceń, aby zwiększyć wydolność i możliwości regeneracyjne organizmu.

Konsekwencje intensywnej aktywności fizycznej

Intensywna aktywność fizyczna u sportowca może być czynnikiem ryzyka wielu zaburzeń np. gospodarki wodno-elektrolitowej, hormonalnej, snu, niedoborów składników odżywczych oraz urazów i kontuzji. Do grupy ryzyka kwalifikują się osoby, które przy bardzo dużej aktywności fizycznej mają stosunkowo małą ilość odpoczynku oraz często duże restrykcje kaloryczne, monotonną dietę i spożywają wysoko przetworzoną żywność (np. wafle ryżowe, odżywki białkowe).

Ponadto intensywny wysiłek fizyczny, powoduje dopływ krwi do mięśni, jednocześnie zmniejszając jego przepływ w jelicie, co w konsekwencji zwiększa przepuszczalność bariery jelitowej, osłabia odpowiedź odpornościową i nasila stan zapalny.

Wyczerpanie psychiczne i fizyczne może prowadzić do zaburzeń funkcjonalności bariery jelitowej, a w konsekwencji pojawienia się niepożądanych reakcji na pokarm takich jak nietolerancja pokarmowa IgG-zależna.

Sportowiec a nietolerancja pokarmowa IgG-zależna

Główną przyczyną nietolerancji pokarmowej IgG-zależnej są zaburzenia przepuszczalności bariery jelitowej, czyli tzw. zespół jelita przesiąkliwego (Czytaj więcej o barierze jelitowej).

Nadmierna przepuszczalność bariery jelitowej sprzyja przeładowaniu układu odpornościowego białkami pochodzącymi z pożywienia, co prowadzi do powstania dużej ilości kompleksów immunologicznych złożonych z antygenu pokarmowego (np. białek mleka) i specyficznych pokarmowo IgG. Konsekwencją jest odkładanie się kompleksów w drobnych naczyniach krwionośnych, które inicjują kaskadę procesów odpornościowych, prowadząc do pojawienia się stanu zapalnego. Nieustanne spożywanie nietolerowanych pokarmów, prowadzi do przejścia stanu zapalnego w fazę przewlekłą, będąc przyczyną różnych objawów zarówno miejscowych (ból brzucha, bóle mięśni i stawów), jak i ogólnoustrojowych (przewlekłe zmęczenie, migrena, zaburzenia metaboliczne). Czytaj więcej o nietolerancji pokarmowej tutaj.

Sportowiec a objawy nietolerancji pokarmowej

Układ pokarmowy

Badania ankietowe wykazały, że aż w 44% nietolerancja pokarmowa manifestuje się objawami ze strony układu pokarmowego. Wynika to z faktu, że właśnie w układzie pokarmowy najintensywniej zachodzą procesy odpornościowe i zapalne wynikające z nietolerancji pokarmowej.

Nietolerancja pokarmowa objawiająca się bólami, nudnościami, wymiotami, wzdęciami, biegunkami czy zaparciami, może negatywne wpływać na aktywność sportowca.

Szacuje się, że od 30% do 50% sportowców uprawiających dyscypliny wytrzymałościowe może cierpieć na jeden lub więcej objawów jelitowych związanych z wykonywanymi ćwiczeniami. Ponadto poważną konsekwencją stanu zapalnego w jelicie może być zespół złego wchłaniania. Sportowcy, u których funkcje jelitowe są zaburzone, narażeni są na niedoborów makro- i mikroskładników, pomimo prawidłowo zbilansowanej diety i dobrze dobranej suplementacji.

Eliminacja z żywienia pokarmów wywołujących nietolerancję pokarmową powoduje, że stan bariery jelitowej, a tym samym zdolność wchłaniania ulega znacznej poprawie, wpływając korzystnie na gospodarkę kostno-mineralną, wodno-elektrolitową i hormonalną, co ma szczególne znaczenie u sportowców uprawiających dyscypliny wysiłkowe.

Układ nerwowy

Objawy jelitowe nietolerancji pokarmowej bardzo często współistnieją z objawami ze strony układu nerwowego. Toczący się stan zapalny może zaburzyć komunikację na osi jelitowo-mózgowej, dając objawy w postaci zaburzeń nastroju, zespołu przewlekłego zmęczenia, zaburzeń snu lub migreny. Wystąpienie tego typu objawów może rzutować na osiągnięcia sportowca. Osoba doświadczająca objawów ze strony układu nerwowego może mieć mniejszą motywację i determinację w trakcie przygotowań do zawodów, co utrudnia, a wręcz uniemożliwia realizację planu treningowego lub osiągnięcie dobrych wyników.

Układ ruchu

Nie można również pominąć tak istotnego elementu jak układ ruchu, który może być również objęty procesem zapalnym wynikającym ze spożywania nietolerowanych pokarmów. Zespół objawów zwany fibromialgią, czy bóle stawów i mięśni mogą być wywołane odkładaniem się kompleksów immunologicznych w naczyniach włosowatych stawów i mięśni, powodując mikrouszkodzenia i lokalne stany zapalne.

Eliminacja z diety nietolerowanych pokarmów, które mogą być przyczyną dysfunkcji układu mięśniowo-stawowego może poprawić sprawność i komfort ruchu sportowca.

Objawy metaboliczne

Przewlekły stan zapalny może mieć również charakter ogólnoustrojowy. Wynika to ze zdolności rozprzestrzeniania się cząsteczek sygnałowych (cytokin prozapalnych) z miejsca objętego stanem zapalnym np. jelita, po całym organizmie. Przewlekły stan zapalny powoduje również zachwianie podstawowych procesów metabolicznych, jak przemiany tłuszczów, czy węglowodanów. Badania wskazują, że może on być przyczyną insulinooporności, która z punktu widzenia sportowca może utrudniać osiągnięcie pożądanej masy ciała.

Innym niekorzystnym objawem ogólnoustrojowego stanu zapalnego jest gromadzenie się wody podskórnej i powstawanie obrzęków, co ma duże znaczenie w sportach sylwetkowych i wagowych. Konieczne w tym wypadku może być drastyczne odwadnianie z użyciem farmakologii, jednak dużo bezpieczniejszą metodą jest eliminacja nietolerowanych pokarmów, które mogą być przyczyną gromadzenia się nadmiaru wody w ustroju.

Testy na nietolerancję pokarmową u sportowca

Kluczowe dla sportowca i osób uprawiających sporty rekreacyjnie jest zlokalizowanie źródła nietolerancji pokarmowej, ponieważ może ona w sposób pośredni lub bezpośredni wpływać na ogólną sprawność organizmu i osiągane wyniki sportowe. Wykonanie testu na nietolerancje pokarmową FoodDetective^TM lub FoodPrint^® specyficznych pokarmowo IgG to ważny element zdrowego i zindywidualizowanego planu żywieniowego sportowca.

Dzięki wskazaniu nietolerowanych produktów możliwe jest odpowiednie jakościowe skomponowanie posiłków dostosowanych do potrzeb fizjologicznych organizmu.

Sportowiec a dieta eliminacyjna

W przypadku osób z nietolerancją pokarmową na np. białko jaja kurzego, niekorzystne będzie spożywanie tego produktu jako źródła białka w diecie. Nieświadome spożywanie jajek przez osoby z nietolerancją na ich białka, może wywołać odwrotny w stosunku od oczekiwanego efekt. Sportowcy często „po omacku” eliminują produkty zawierające gluten lub mleko, jednak może okazać się, że złe samopoczucie lub słaba kondycja wynika ze spożycia migdałów lub ryżu.

Zawodowi tenisiści Andy Murray i Novak Djokovic wykluczyli ze swojej diety np. gluten i twierdzą, że polepszyło to ich osiągnięcia sportowe. Djokovic rozpoczął dietę bezglutenową zanim wygrał 57 z 59 rozegranych meczy tenisowych. Murray poszedł w jego ślady tłumacząc: „Coś w tym jest, żałuję że nie zrobiłem tego wcześniej. Czuję się dużo lepiej. Budzę się o 7:00 i czuję się fantastycznie. Wcześniej wstawałem o 9:30 i czułem się okropnie”.

Prawidłowa diagnostyka i odpowiednio przeprowadzona dieta eliminacyjna, wpływa na uszczelnienie bariery jelitowej, wyciszenie przewlekłego stanu zapalnego oraz niesie ze sobą szereg korzyści zarówno dla osób zajmujących się sportem zawodowo, jak i rekreacyjnie:

• efektywniejszego utrzymania właściwej masy ciała
• zmniejszenia ilości spożywanych suplementów diety (za względu na lepsze ich przyswajanie)
• zmniejszenia podatności na infekcje
• przywrócenia odpowiedniego rytmu snu i przyspieszenia regeneracji organizmu
• łagodniej objawiającego się zespołu opóźnionego bólu mięśniowego (DOMS. ang. delayed onset muscle soreness)

Opis przypadku sportowca – zawodnik kulturystyki

W 2016 roku do Poradni dietetycznej CD trafił 43-letni mężczyzna, wzrost 172, obecna masa ciała ok. 90 kg. Pacjent od 2012 był zawodnikiem sportów sylwetkowych, startował w takich kategoriach jak kulturystyka klasyczna (72,5 kg), kulturystyka ekstremalna (< 80 kg), męska sylwetka (brak kategorii wagowej, masa ciała 82,5 kg).

Od ponad roku cierpiał na problemy z zatokami, przeszedł kuracje antybiotykami i sterydami, jednak terapia ta nie przyniosła rezultatów. W wywiadzie zanotowaliśmy także swędzące/ropiejące oczy, zatrzymywanie wody, wzdęcia i biegunki, wybudzanie podczas snu i trudności z uzyskaniem formy startowej. Pacjent źródła swoich problemów upatrywał w: niskokalorycznej, monotonnej diecie stosowanej przed zawodami oraz w intensywnym i wyczerpującym treningu.

Test na nietolerancję pokarmową i efekty terapii

W badaniu FoodDetective^TM wykryliśmy nietolerancję na  białka pszenicy, kukurydzy, żyta, mleka, jaja, roślin strączkowych i drożdży. Już po niespełna miesiącu stosowania diety eliminacyjnej pacjent odczuł zmiany w częstotliwości kataru i problemów z zatokami, które zupełnie znikły w kolejnych miesiącach. Pacjent zauważył także poprawę perystaltyki jelit (brak wzdęć i biegunek), lepszą regenerację powysiłkową, poprawę jakości snu, wyższy poziom energii i wzrost motywacji do treningu, a także lepszy progres sylwetkowy w trakcie przygotowań do startu w kolejnych zawodach (w 2018 roku).

Po okresie eliminacji pacjent zauważył że nie może powrócić do spożycia jaj (pojawiał się przewlekły katar), pozostałe produkty toleruje w rotacji. Okazuje się także dobrze toleruje odżywki białkowe na bazie serwatki, jednak po odżywkach na bazie kazeiny ma szereg objawów z układu pokarmowego.

Ta historia dowodzi, że mimo tego, że dieta eliminacyjna w trakcie przygotowań do zawodów sylwetkowych jest trudniejsza do zbilansowania to może dać bardzo dobre efekty zarówno, zdrowotne jak i sylwetkowe.

Pracujesz ze sportowcami lub sam jesteś sportowcem? Chcesz zwiększyć wydolność i możliwości regeneracyjne organizmu? Sprawdź badania na nietolerancję pokarmową, dzięki którym zindywidualizujesz dietę i wyciszysz stan zapalny.

Skontaktuj się z nami

Piśmiennictwo

1. Rehrer N.J. et al. Physiological changes and gastro-intestinal symptoms as a result of ultra-endurance running. Eur J Appl Physiol Occup Physiol. 1992;64(1):1-8.
2. Mach N. i Fuster-Botella D. Endurance exercise and gut microbiota: A review. J Sport Health Sci. 2017 Jun;6(2):179-197.
3. Wilders-Truschnig M et al. IgG antibodies against food antigens are correlated with inflammation and intima media thickness in obese juveniles. Exp Clin Endocrinol Diabetes. 2008 Apr;116(4):241-5.
4. Hardman G and Hart G Dietary advice based on food‐specific IgG results Nutrition & Food Science 2007.
5. de Oliveira E. i Jeukendrup A. Nutritional recommendations to avoid gastrointestinal complaints during exercise. Sports Science Exchange (2013) Vol. 26, No. 114, 1-4.
6. Alpay K et al. Diet restriction in migraine, based on IgG against foods: a clinical double-blind, randomised, cross-over trial. Cephalalgia. 2010;30(7):829-37.
7. Krause M IgG-mediated food allergy as trigger of fibromyalgia complaints and the influence of an elimination diet. Dissertation udwig Maximilian University in Munich, from Rotenburg a. d. Fulda, 2005.
8. Margeli A et al. Dramatic elevations of interleukin-6 and acute-phase reactants in athletes participating in the ultradistance foot race spartathlon: severe systemic inflammation and lipid and lipoprotein changes in protracted exercise. J Clin Endocrinol Metab. 2005.
9. Shoelson SE et al. Inflammation and insulin resistance. J Clin Invest. 2006 Jul;116(7):1793-801.
10. Mastaloudis A et al. Oxidative stress in athletes during extreme endurance exercise. Free Radic Biol Med. 2001.
11. Materiały własne Cambridge Nutritional Science UK.